Pre 77 godina, 27. februara 1932, engleski fizičar Džejms Čedvik objavio je saopštenje o postojanju neutrona. Njegovo otkriće raščistilo je put cepanju jezgara težih atomskih elemenata i omogućilo da se razvije atomska bomba.

Za razliku od protona, druge velike subatomske čestice koja ulazi u sastav atomskog jezgra, neutron ne sadrži električno naelektrisanje. To mu omogućava da prolazi kroz električne barijere težih atoma, prodire u njihova jezgra i cepa ih, što je osnova nuklearne lančane reakcije.

Čedvik je proučavao razne probleme vezane za radioaktivnost pod vođstvom dobitnika Nobelove nagrade i pronalazača protona Ernesta Radeforda na Univerzitetu u Mančesteru, pre nego što je otišao u Berlin da radi sa Hansom Gajgerom. U prestonici Nemačke ga je zatekao i Prvi svetski rat.

Nemci su ga kao stranca iz neprijateljske zemlje internirali, ali su mu omogućili da u štali civilnog kampa za internirana lica u okolini Berlina napravi laboratoriju. Čedvik je tu boravio tokom celog rata i bavio se istraživanjima, a potom se 1919. vratio u Britaniju.

Radeći sa Radefordom koji se u to vreme preselio na univerzitet u Kembridžu, Čedvik je svom mentoru pomogao da postigne prvu veštačku nuklearnu transformaciju. Uspeli su da ostvare transmutaciju lakših elemenata bombardujući ih alfa česticama, u okviru istraživanja osnovne strukture atomskog jezgra.

Čedvikovo otkriće neutrona dogodilo se dok je bio na Kembridžu. Nedugo potom, omogućilo je fisiju urana 235, ključnog elementa korišćenog za razvijanje atomske bombe. U vezi s tim postignućem Čedvik je sa izvesnom ambivalentnošću izjavio kako je sad shvatio da je razvijanje atomskog oružja ne samo verovatno, već i neizbežno.

Za vreme drugog svetskog rata Čedvik je otišao u SAD kao član britanske delegacije koja je radila na projektu Manhatan.

Čedvik je za otkriće neutrona od britanskog Kraljevskog društva 1932. godine dobio Hjuzovu medalju, a tri godine kasnije i Nobelovu nagradu za fiziku. (M.V.)